Nôn trớ là triệu chứng hay gặp ở trẻ nhỏ. Là hiện tượng thức ăn trong dạ dày bị đẩy lên thực quản rồi trào ra miệng. Nôn trớ BÌNH THƯỜNG có thể giảm dần sau 6 tháng đầu và tự khỏi khi trẻ lớn hơn 1 tuổi.
Các bé sinh non, suy dinh dưỡng bào thai, tiêu hóa yếu, hô hấp kém, thì trong năm đầu tình trạng nôn trớ càng hay xảy ra hơn.
Ngoài ra, nôn trớ còn là biểu hiện của những bệnh lý tiêu hóa như trào ngược dạ dày thực quản, có thể là triêu chứng của bệnh lý đường hô hấp, …
Nôn trớ có thể tự giảm khi bé lớn hơn. Tuy nhiên trong một số trường hợp, bé vẫn hay bị nôn trớ cho đến khi tận 3 hay 5 tuổi, thường gặp ở trẻ bị hội chứng trào ngược dạ dày thực quản.
Một số bé nôn trớ cũng có thể do bé bị dự ứng với các loại sữa công thức (ở trẻ dị ứng đạm sữa), thông thường bé nào bú sữa mẹ thì ít bị nôn trớ hơn.
NHƯ THẾ NÀO GỌI LÀ NÔN TRỚ BÌNH THƯỜNG Ở TRẺ?
Nôn trớ bình thường là hiện tượng phổ biến trong những tuần đầu, những tháng đầu sau sinh, khi bé vừa ăn xong hay bé vặn người, trẻ ho hay khóc cũng có thể kích thích phản xạ này.
Hiện tượng nôn trớ ở trẻ trong năm đầu đa số là bình thường vì dạ dày của bé còn nằm ngang, cơ thắt tâm vị yếu nên bé rất hay nôn trớ. Mỗi đứa trẻ đều sẽ nôn trớ ít nhiều trong giai đoạn sau khi chào đời và thường không ảnh hưởng gì tới sức khoẻ cũng như sự phát triển của trẻ.
P/s: Khoảng 70% trẻ dưới 1 tuổi hay gặp phải tình trạng nôn trớ. Miễn là bé vẫn khoẻ mạnh và tiếp tục lên cân ổn định theo chuẩn thì không cần phải lo lắng về hiện tượng này.
CÁC DẤU HIỆU NÔN TRỚ BẤT THƯỜNG Ở TRẺ
- Trẻ có dấu hiệu càng ngày càng nôn trớ nhiều hơn và kéo dài nhiều ngày liên tiếp. Hay trẻ vừa nôn trớ vừa kèm theo một trong các dấu hiệu sau thì mẹ cần cho con đi khám để tìm hiểu nguyên nhân chính xác mới cải thiện được cho trẻ:
- Bỏ nhiều cữ bú trong ngày liên tục trong nhiều ngày.
- Đau bụng quằn quại
- Bụng trướng to
- Lơ mơ hay ở trạng thái kích thích
- Co giật
- Liên tục nôn trớ hay tiếp tục nôn trớ trên 24 tiếng
- Xuất hiện có lẫn máu khi nôn trớ và trong những lần sau với số lượng nôn ra máu nhiều hơn
(Có thể xảy ra trường hợp: xuất hiện tia đỏ trong dịch nôn nếu bé nuốt máu từ vết thương nào đó ở miệng hoặc bị chảy máu cam trong vòng 6 tiếng trước đó. Nên, nếu trẻ có dấu hiệu nôn ra máu, và 2-3 lần sau cũng bị như vậy và máu trong dịch nôn nhiều hơn mới cần cho đi khám ngay)
- Dấu hiệu nôn ra mật (màu xanh) khi trẻ bị nôn trớ. Riêng với tình trạng nôn có màu xanh (mật xanh) thì cần đưa bé đến bệnh viện ngay. Khi ấy cần giữ lại chút dịch nôn trớ có lẫn máu hay mật xanh để đưa bác sĩ làm xét nghiệm.
- Nôn trớ không ngừng trong tháng đầu tiên sau sinh, cứ ăn xong là nôn trớ. Đây có thể là do chứng hẹp môn vị, một nguyên nhân hiếm gặp gây nôn trớ mà thường bắt đầu 1 vài tuần sau khi bé chào đời cho tới tận khi bé 4 tháng tuổi.
P/s: Môn vị là một cơ vòng nối liền dạ dày với đoạn đầu của ruột non. Nếu cơ vòng này bị dày lên sẽ ngăn cản sự di chuyển các chất trong bộ máy tiêu hóa từ dạ dày xuống ruột. Sữa hoặc các thực phẩm khác bị ứ tắc ở đây sẽ dội lại phía thực quản và gây ra nôn ói. Chỉ cần một tiểu phẫu là vấn đề sẽ được giải quyết và cần đưa bé tới bệnh viện nhi ngay khi thấy triệu chứng trên.
- Nôn do bệnh tật: Trường hợp trẻ nôn trớ kéo dài hoặc nôn do bệnh lý mà trẻ có biểu hiện các triệu chứng như: sốt, đau bụng, lơ mơ, co giật, hay nôn ói liên tục, ..., có thể do các bệnh nhiễm khuẩn tiêu chảy, viêm mũi họng, viêm phổi, viêm màng não, ..., gây ra. Khi trẻ nôn đột ngột và kèm theo các triệu chứng khác liên quan của từng bệnh. Mẹ cần đưa trẻ đi khám để xử trí kịp thời.
- Do bệnh lý trào ngược dạ dày thực quản: Trẻ nôn nhiều lần trong ngày và ngày nào cũng bị như vậy. Trẻ mắc bệnh trào ngược dạ dày thường sẽ bị nôn trớ cho đến 2 - 3 tuổi. Tuy nhiên, căn bệnh trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ hiện nay lại không có thuốc trị, đến hơn 90% là sẽ tự hết sau 2-3 tuổi và không nguy hiểm. Nhưng trẻ mắc bệnh này thường sẽ tăng cân kém hơn. Các thuốc chống nôn hiện nay dành cho trẻ bị trào ngược, chỉ có tác dụng làm tăng lực co thắt một số cơ giúp thức ăn không chạy ngược trở ra miệng, chứ kg có tác dụng trị bệnh.
NÔN TRỚ DO ĂN UỐNG TRONG ĐỘ TUỔI ĂN DẶM
Ngoài các nguyên nhân trên, thực tế còn xảy ra tình trạng TRẺ HAY NÔN TRỚ trong giai đoạn tập ăn dặm hay là giai đoạn thay đổi từ ăn bột sang ăn cháo, từ cháo sang cơm nát.
Nhất là trong 2-3 tuần đầu khi trẻ tập ăn bột.
Đa số các mẹ có con từ 4 - 6 tháng tuổi có con bị nôn trớ vào nhà mình hỏi thường là rơi vào trường hợp này. Trước giờ con không hay bị nôn trớ, từ khi tập ăn dặm 1-2 tuần là sinh ra nôn trớ và đi phân sống luôn.
Với nguyên nhân nôn trớ do ăn uống hay gặp ở trẻ nhỏ do:
- Ép trẻ ăn quá nhiều, bú quá no.
- Do trẻ nhạy cảm với các loại thức ăn mới lạ.
- Do cơ thể bé không dung nạp được thức ăn hoặc bắt đầu ăn dặm.
- NHẤT LÀ DO MẸ CHO CON ĂN DẶM SỚM hay ăn đốt giai đoạn, mới có bé ăn dặm quá sớm, ăn nhiều cữ hơn độ tuổi.
Nếu sau khi nôn, trẻ vẫn chơi bình thường, thì đó là do cách ăn uống chưa hợp lý ở trẻ, không do bệnh lý, không ảnh hưởng đến tình trạng cơ thể. Và mẹ cần phải điều chỉnh cách cho ăn.
Khi trẻ nôn trớ với nguyên nhân này, nghĩa là hệ tiêu hóa của trẻ đang bị quá tải cần nghỉ ngơi, không nên tiếp tục cố ép con ăn hoặc bú với tâm lý là để bù vào. Như vậy chỉ càng làm hệ tiêu hóa mệt mỏi hơn và dẫn đến tình trạng trẻ bị nôn trớ hay đi phân sống kéo dài. Sau một thời gian đường ruột sẽ bị suy yếu khiến khả năng tiêu hóa và hấp thu ở cơ thể kém hẳn, trẻ sẽ có nguy cơ tăng cân kém hay bị đứng cân.
P/s: Cách cải thiện tình trạng nôn trớ hay đi phân sống ở trẻ trong giai đoạn tập ăn, sẽ đăng chung với bài viết chi tiết về cách cải thiện tình trạng nôn trớ ở trẻ bị hội chứng trào ngược dạ dày.
CÁC CÁCH GIÚP TRẺ GIẢM NÔN TRỚ
(Với trẻ nôn trớ bình thường)
1. Cho con bú đúng cách
- Nếu trẻ bú mẹ, phụ huynh nên cho bú bầu vú bên trái trước (bé mới bú nên lượng sữa trong dạ dày còn ít, có thể nằm nghiêng phải). Sau đó, chuyển bé sang bú bầu bên phải (lúc này dạ dày bé đã nhiều sữa, cần nằm nghiêng trái).
- Cách bú này giúp sữa sẽ dễ dàng xuống dạ dày mà không gây trào ngược, … Nếu cho bé bú bình, bạn cần để đầu núm vú bình sữa luôn đầy sữa, không để bình sữa nằm nghiêng.
- Khi cho bú, không nên để bé quấy khóc vì khi khóc, bé có thể nuốt nhiều hơi, gây căng dạ dày nên dễ trào ngược.
- Cho bé ngậm sâu vào bầu vú mẹ, không cười đùa với con khi con đang bú. Hãy điều chỉnh lượng sữa chảy nếu sữa xuống quá nhanh để bé không bị sặc.
- Khi con đang bú, không dịch chuyển bé, không lắc mạnh vào bé.
2. Giữ chuẩn tư thế khi bé vừa bú/ăn xong
- Khi cho bú/ăn xong, nên bế trẻ cao đầu trong 15-20 phút, vỗ lưng cho bé ợ hơi, sau đó đặt nằm nghiêng bên trái và kê gối hơi cao. - Mẹ cần vỗ lưng trẻ cho tới khi nghe tiếng ợ lớn.
- Cách làm này nhằm đẩy không khí trong dạ dày ra ngoài, để tránh việc nôn trớ mạnh.
- Khi có tiếng ợ, có thể sẽ có một ít thức ăn trớ ra ngoài nhưng bạn chớ hoảng hốt. Để nghe tiếng ợ lớn, thường phải mất tới 5-15 phút vỗ lưng trẻ. Nhưng lưu ý, mẹ chỉ được vỗ nhẹ.
- Không để trẻ bú/ăn nằm sẽ dễ bị sặc, trớ sữa. Nên cho bé bú trong tư thế cao đầu, cũng không được nâng bé lên xuống sau khi bú/ăn. Không để trẻ thay đổi tư thế đột ngột ngay sau khi bú/ăn, không làm trẻ cười lớn.
3. Chia thành nhiều bữa nhỏ
- Việc bú/ăn nhiều một lúc sẽ khiến dạ dày trẻ bị căng lên khiến thức ăn dễ trào ra ngoài. Vì vậy nếu con hay nôn trớ, mẹ càng cần cho bé ăn thành nhiều bữa, không cần ép trẻ phải ăn đúng và đủ lượng chuẩn theo độ tuổi của bé mà các mẹ đã tham khảo.
- Không ép trẻ ăn thêm khi trẻ đã nhè ra. Nên chia khoảng cách các bữa ăn/bú là khoảng 2 giờ.
- Với những thức ăn mới, mẹ càng phải chia nhỏ nhiều lần và nên cho con ăn với lượng tăng dần để thử sự thích ứng của trẻ.
- Không ép trẻ ăn nhiều làm cho trẻ có biểu hiện không muốn ăn, ngại khi nhìn thấy thức ăn.
4. Nới lỏng quần áo
- Khi mặc quần áo chật hoặc bị quấn tã, bỉm chật, thành bụng và dạ dày của trẻ sẽ bị chèn ép nên dễ dồn nén, đẩy thức ăn ngược lên.
- Với các bé hay nôn trớ nên cho con mặc càng thoáng càng tốt. Khi cho bé ăn/bú nên nới lỏng quần áo, nhất là khu vực quanh bụng.
XỬ LÝ TÌNH TRẠNG NÔN TRẺ XẢY RA Ở TRẺ
- Khi bé nôn nên để bé nằm nghiêng hoặc đỡ bé ngồi dậy, đề phòng khi bé nôn, chất nôn sẽ tràn vào khí quản, gây sặc rất nguy hiểm.
- Nên chờ cho bé bớt nôn trớ hẳn sau đó hãy cho uống một lượng nhỏ nước chín hoặc dung dịch Oresol, trẻ khi bị nôn trớ nhiều lần trong ngày sẽ mất nước nhiều nên khát.
- Khi bé nôn trớ, cơ thể bé sẽ mất một số lượng chất lỏng nhất định, nên bổ sung lại lượng chất lỏng đã mất này để cơ thể bé không bị mất nước. Chờ cho bé bớt nôn trớ hẳn sau đó hãy cho uống một lượng nhỏ nước chín hoặc dung dịch Oresol.
- Cũng có nhiều trẻ khi uống Oresol hay nước lọc vào càng ói nhiều hơn nữa. Tình trạng này mẹ nên chuyển sang cho con uống nước đường hay nước hoa quả, sẽ giúp bé bù nước và giảm mệt mỏi nhanh hơn, nhất là nước đường giúp trẻ giảm nôn trớ rất nhanh. Khi bé ngừng nôn trớ, hãy cho uống một lượng nhỏ nước đường sau mỗi 30 phút đến 1 tiếng.
- Ngoài ra, khi không nên cho trẻ uống nhiều nước 1 lần sẽ khiến trẻ nôn tiếp tục, chỉ nên cho con uống bằng muỗng nhỏ hoặc từng ngụm một.
CÁC LƯU Ý QUAN TRỌNG KHI TRẺ NÔN TRỚ
- Nếu bé tiếp tục trớ thì cần cho uống luân phiên 50ml nước oserol/ 50ml nước đường sau mỗi nửa giờ. Hoặc có thể chỉ cho bé uống nước đường nếu thấy bé chịu hơn.
- Sau khi cho bé uống loại nước này mà bé không nôn trớ nữa thì cho bé bú mẹ hoặc bú bình, tăng dần số lượng từ 80 - 100ml sau mỗi 3 - 4 giờ. Không cho bé bú 1 lần nhiều trong thời gian này.
- Nếu bé đã ngừng nôn trớ sau 12 giờ thì có thể cho bé ăn uống bình thường nhưng vẫn nên cho ăn ít hơn so với bình thường, chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ hơn, vẫn cho bé uống nhiều nước. Cho bé ăn các loại thực phẩm dễ tiêu hóa, chọn loại binh thường bé thích ăn và dễ ăn với bé.
- Đừng tự ý mua cho con dùng loại thuốc chống nôn trớ nào khi chưa cho con đi khám và được bác sĩ kê đơn. Nhất là với các bé dưới 6 tháng tuổi.
- Khi trẻ nôn trớ, mẹ nên xem con có bị sốt hay đi phân lỏng, tiêu chảy, ho, hay sổ mũi, phát ban, ..., kèm theo không. Nếu có là bé nôn trớ do một bệnh lý nào đó, khiến cơ thể mệt mỏi và gây ra nôn trớ.
+ Xem thêm:
LỢI ÍCH BẤT NGỜ CỦA NƯỚC MÍA MÀ MẸ CHƯA BIẾT?
PHÒNG VÀ CHỮA BỆNH CHO TRẺ EM VÀO MÙA NÓNG
